Het verhaal van Yana
Een eigen plek, een stem en een toekomst vinden
Yana Stepaniuk zag zich gedwongen Oekraïne te ontvluchten en kwam in Hongarije aan met niets dan hoop op zak.
Wanneer ik mijn ogen sluit en aan thuis denk, hoor ik muziek
Als kind in Zaporizjzjia was mijn leven één lage melodie: pianolessen, wedstrijden, concerten, en vooral de bandura. Het nationale instrument van Oekraïne was mijn passie, mijn stem en mijn manier om alle emoties uit te drukken waarvoor woorden tekortschieten. Ik trad op, ik reisde en droomde van een toekomst vol muziek. Maar door de oorlog verstomde alles.
De dag dat hij begon, was ik bij een vriend. Mijn moeder belde. “De oorlog is begonnen.” Ik geloofde mijn oren niet. Eerst was er stilte. Toen kwamen de sirenes, en dan de raketten. Ik voelde het gebouw om me heen daveren. Mijn lichaam werd gegrepen door angst, maar in mijn hoofd speelde maar één gedachte: mijn familie. Mijn moeder. Wat zou er met hen gebeuren? Wat zou er met mij gebeuren? Ik moest weg. Er was geen andere keuze.
Met de hulp van vreemden
Ik pakte in wat ik kon dragen en vertrok in mijn eentje. Mijn reis begon op 8 maart 2022. Ik ging van Oekraïne naar Polen en stak de grens over naar een onzekere toekomst. Een man zag dat ik alleen was. Zijn vrouw en kind ontvluchtten het land ook en hij bood me aan met hen mee te reizen. Op dat moment van angst was de hulp van een vreemde mijn eerste sprankeltje hoop. Samen gingen we op weg naar Krakau.
Bij de vluchtelingenopvang vond ik onderdak voor de nacht, maar ’s ochtends stond ik voor een nieuwe uitdaging: er was geen vervoer naar Boedapest. Ik werd overmand door angst, uitputting en het overweldigende gevoel er alleen voor te staan. Ik belde mijn moeder in tranen. “Ik kan het niet”, zei ik tegen haar. Zij stelde mij gerust en ik vond de kracht om door te gaan. Ik keek in de treindienstregeling en zag dat er binnen 20 minuten een trein naar Boedapest vertrok. Ik kocht een ticket, stapte op en hield mijn adem in tot we aangekomen waren. Ik was 18, helemaal alleen in een nieuw land, met maar enkele bezittingen en geen benul van de taal. Ik kon drie dagen bij een vriend logeren, en met de hulp van vrijwilligers vond ik een plek om te wonen.
De taalbarrière overwinnen
Een Hongaarse vrouw nam me in huis en bij haar heb ik anderhalf jaar gewoond en me aangepast aan een nieuwe manier van leven, waarbij ik Google Translate nodig had om gewoon met iemand te praten. Een vriendin van de dame bij wie ik woonde kende iemand bij IKEA en vertelde dat ze medewerkers zochten. Ik ging op gesprek en enkele dagen later had ik een contract. Voor het eerst sinds ik thuis was vertrokken had ik stabiliteit. Ik had werk en dus een inkomen en onafhankelijkheid. Ik kon nu geld sturen naar mijn familie, die het meer nodig had dan ik.
Al van mijn 15de wist ik wat werk waard is. Mijn familie was niet rijk. Ik wilde zelf geld verdienen en niet afhangen van mijn ouders. Nu, in Boedapest, had ik dankzij mijn job een doel. Ik kon mijn leven beginnen in te richten zoals ik het wou. De volgende uitdaging was de taal. In Zaporizjzjia was ik begonnen Engels te leren. Maar hier, waar maar weinig mensen Oekraïens spraken, had ik het moeilijk. Thuis gebruikten mijn gastvrouw en ik elke dag Google Translate.
"Ik wil iets van mezelf doorgeven, iets van betekenis achterlaten."
Barrières doorbreken
Op het werk hielpen mijn collega’s mij de taalbarrière te overwinnen. Dag na dag maakte ik langzaamaan vorderingen. Op een dag merkte ik dat ik de mensen verstond zonder ze te vragen het nog eens te zeggen. Dat voelde als een klein wonder. En taal zorgde ook voor verbinding. Ik maakte vrienden: Oekraïense vrienden, Hongaarse vrienden, mensen van overal. We wandelden in de parken, bezochten musea, speelden bordspelletjes, en voor het eerst in lange tijd voelde ik me minder alleen. Maar in mijn hart was ik nog bij mijn familie.
Ik bel mijn moeder elke dag, soms wel drie keer. Als ik Zaporizjzjia in het nieuws zie, panikeer ik. Dan bel ik onmiddellijk. Ik móet weten of ze veilig is. Eén keer zijn door een explosie in de buurt de ramen van ons huis gesprongen, en er is toen een raamkozijn op mijn grootmoeder gevallen. Ze heeft het overleefd, maar nu zijn de ramen dichtgemaakt met hout en plastic. Ze kunnen de lucht niet zien. Ik heb hen al gesmeekt om meer naar het westen te gaan, dichter bij de Hongaarse grens. Mijn broer is in het leger, mijn stiefvader kan niet weg of hij wordt opgeroepen, en mijn grootmoeder weigert haar huis te verlaten. Toen ik 17 was verloor ik mijn vader. Ik kon daarna heel moeilijk verder met mijn leven. Ik zou het niet aankunnen om nog iemand te verliezen.
Hoop voor de toekomst
Ik droom ervan om ooit een muziekschooltje te starten, een plek waar kinderen het plezier van mooie melodieën kunnen ontdekken, net als ikzelf vroeger. Ik wil iets van mezelf doorgeven, iets van betekenis achterlaten. Misschien word ik zangeres of actrice. Ik weet niet precies wat de toekomst zal brengen, maar ik weet dat werk me gered heeft. Het heeft me een doel en onafhankelijkheid gegeven, en de mogelijkheid om mijn familie te helpen.
Voor vluchtelingen zoals ik, is werken meer dan een job. Het is de eerste stap naar het opbouwen van een nieuw leven. Het is de brug tussen overleven en erbij behoren. En meer dan wat ook bewijst het dat we het samen beter doen.
